لنزهای دوربین:

ساختار ابتدایی لنز در تاریخ عکاسی، همان عدسی محدب همگرایی است که رژمی کاردن در یدهانه منفذ اتاق تاریک کار گذاشت.

بعدها با پیشرفت سیستم اتاق تاریک و عکاسی، مجموعه ای از عدسی ها با هم به کار رفت که به آن سیستم ابژکتیو (لنز) می گویند و تاثیر بسیاری در کیفیت تصویر و نیز نقش مهمی در جنبه های زیبایی شناسانه عکس ایفا کرد.

لنز در یک تقسیم بندی کلی به سه گروه اصلی لنزهای تله، واید و نرمال طبقه بندی خواهد شد.

علاوه بر این سه گروه لنز یک سری لنزهای خاص هم وجود دارند که در پایان مورد بررسی قرار خواهند گرفت و اما قبل از ورود به مبحث لنزها با شناسنامه ی لنز یعنی فاصله ی کانونی آشنا شوید:

فاصله ی کانونی یعنی فاصله ی میان مرکز لنز (مرکز عدسی ها) تا محل تشکیل تصویر (سطح فیلم).

چون محل تشکیل تصویر (نگاتیو) همیشه ثابت است، چیزی که فاصله ی کانونی را تغییر می دهد، مرکز لنز است که با تغییر لنز، مرکز آن نیز تغییر کرده و فاصله ی کانونی دچار تغییر خواهد شد.

فاصله ی کانونی که با حرف (Focal length) آن را نمایش می دهیم شناسنامه و معرف لنز است و برحسب میلی متر محاسبه می شود.

لنز نرمال (Normal Lens):

لنز نرمال لنزی است که با الگوی چشم انشان طراحی شده است. چشم انسان حدودا 130 را تشخیص می دهد ولی تنها بین 40 تا 50 درجه را کاملا با وضوح بالا خواهد دید بنابراین لنز نرمال نیز براساس چشم انسان طراحی شده است دارای زاویه ی دید 45 و فاصله ی کانونی 50 میلی متر می باشد.

مشخصات ظاهری تصویری که لنز نرمال ثبت می کند مشابه تصاویر به دست آمده از چشم انسان است یعنی لنز نرمال در تناسب ابعاد، پرسپکتیو و دیگر خواص بصری تصویر، تغییری ایجاد نمی کند و همه چیز در تصویر حالت رئال و عادی طبیعت خود را حفظ خواهد نمود، به عبارتی دیگر، عناصر تشکیل دهنده ی تصویر لنز نرمال با تناسب هایی که با چشم ما درک شده اند همخوانی دارند و فضای پس زمینه در تصویر، شبیه به فضای پس زمینه در واقعیت بوده و در نتیجه پرسپکتیو در لنز نرمال، طبیعی و رئال به نظر خواهد رسید.

لنزهای واید (Wide Angle Lens):

با افزایش زاویه ی دید و کاهش فاصله ی کانونی نسبت به لنزهای نرمال وارد دسته ی لنزهای واید خواهیم شد.

لنز واید لنزی است که زاویه ی دید وسیعی دارد و فاصله ی کانونی کوتاه. مثلا زاویه دید ی دید بیش تر از 45 درجه لنز واید را معرفی می کند (مثل لنزهایی با زاویه ی دید 130 درجه و 180 درجه) و همچنین لنزهایی که فاصله ی کانونی کم تر از 50 میلی متر دارند نیز لنز واید می باشند (مثل لنز با فاصله ی کانونی 35 میلی متر و یا 28 میلی متر) و نهایتا

لنز وایدی قوی تر است که فاصله ی کانونی کم تر و زاویه ی دید بیش تری داشته باشد.

هنگام استفاده از لنز واید، تصویر حالت رئال و عادی و طبیعی خود را از دست می دهد و درشت نمایی اجزای صحنه کم تر شده و سوژه ریزتر از حد معمول در فضای کادر ظاهر می شود و در نتیجه حجم فضای کادر بیش تر و بزرگ تر از حد معمول خواهد بود.

هرچه از فاصله ی کانونی لنزها کاسته شود زاویه ی دید آنها بیش تر می شود و خطوط عمودی صحنه به حالت منحنی گرایش پیدا می کند.

این کرویت هنگامی که دوربین به سوژه نزدیک می شود بیش تر خواهد شد در نتیجه هنگامی که با لنز واید سوژه ها (به خصوص سوژه ی انسانی) نزدیک می شوید، سوژه دارای اعوجاج و دفرمه گی شدیدی خواهد شد که البته گاهی از این اشکال لنزهای واید می توان به عنوان وسیله ای بیانیبرای نمایش حالتی خاص نمود (مثلا در سینما می توان با کمک لنز واید و اغراق در تناسب های طبیعی، حالت کابوس را تداعی نمود).

عدسی لنزهای واید محدب تر از لنزهای نرمال است با فاصله ی کانونی کوتاه تر و زاویه ی دید بیش تر.

در نتیجه تصویر لنز واید، فضای بیش تری را نسبت به لنز نرمال دربرمی گیرد و عناصر و سوژه های تشکیل دهنده ی تصویر، ریزتر از حد عادی خواهند بود بنابراین فضای پس زمینه در لنز واید، وسیع تر از فضای پس زمینه در لنز نرمال است.

لنزهای واید، اعوجاج و درهم ریختگی شدیدی در تصویر ایجاد می کنند و فضای پس زمینه را وسیع کرده و آن را از جلوی زمینه دورتر خواهند کرد.

به تعبیری دیگر، لنزهای واید در پرسپکتیو صحنه، اغراق کرده و پرسپکتیو را دچار کشیدگی می کنند.

موارد استفاده از لنز واید بیش تر زمانی است که قدرت عقب نشینی وجود ندارد و تمامی عناصر در کادر لنز نرمال جای نمی گیرند.

لنزهای تله (Telephoto Lens):

لنزهایی که فاصله ی کانونی آنها بیش تر از فاصله ی کانونی لنز نرمال است را لنزهای تله می گویند.

با افزایش فاصله کانونی، جثه ی لنز بزرگ تر شده و عدسی های آن تخت تر از عدسی لنزهای نرمال می شوند و همچنین از زاویه ی دید لنز کاسته می شود.

این نوع از لنز ها نسبت به لنز نرمال، فضای محدود تری از صحنه را در کادر خود جای می دهند. در نتیجه درشت نمایی بیش تری خواهند داشت، به عبارتی دیگر سوژه های تصویر را بزرگ تر و فضا را محدود تر خواهند کرد (مثلا لنزهایی با فاصله ی کانونی 70، 135 و 200 میلی متر).

لنز تله ای قوی تر است که فاصله ی کانونی بیش تر و زاویه دید کم تری داشته باشد. لنزهای تله با خرد کردن و ایجاد فشردگی در پرسپکتیو باعث ایجاد ازدحام و تراکم در تصویر می شوند.

همانطور که گفته شد زاویه ی دید لنز تله از لنز نرمال کم تر و تنگ تر است و فضای لنز تله از فضای لنز نرمال کم تر و متراکم تر بوده و همچنین عناصر تشکیل دهنده ی تصویر در لنز های تله، درشت تر از لنزهای نرمال است؛ بنابراین فضای پس زمینه در این گونه لنزها نسبت به لنزهای نرمال کم تر خواهد بود.

پرسپکتیو لنز تله نیز حالت طبیعی خود را از دست می دهد و با خرد کردن و فشرده کردن پرسپکتیو و نزدیک  و نزدیک آمدن و درشت تر شدن سوزه های دور و کوچک، پرسپکتیو تخت تری در تصویر ارائه خواهد شد.

بیش ترین استفاده از لنزهای تله زمانی است که قدرت پیشروی به سمت سوژه وجود ندارد ولی خواهان دریافت تصویری درشت از سوژه های دور (که به علت دور بودن ریز خواهد بود) هستیم، مثل عکاسی یا فیلمبرداری از حیات وحش که نیاز به لنزهای تله ی بسیار قوی دارد.

لنزهای آینه ای (Mirror Lens):

لنزهای تله ی بسیار قوی، زاویه ی دید بسیار تنگ و فاصله ی کانونی بسیار بلندی دارند که به آنها لنزهای سوپر تله (Super Tele Lens) می گویند.

یکی از انواع این لنزها به دلیل کاربرد آینه در ساختمان لنز، نام این های را به خود اختصاص داده است.

فاصله ی کانونی لنزهای آینه ای از 500 میلی متر بیش تر است.

از دیگر مشخصات این لنزها، زاویه ی دید بسیار محدود و درشت نمایی بسیار زیاد تصاویر است.

استفاده از لنزهای سوپر تله مشکلاتی را برای عکاس پیش می آورد به ویژه چون زاویه ی دید آنها بسته و درشت نمایی تصویر به واسطه فاصله کانونی بلند، بسیار زیاد است، جثه ی لنز، بزرگ و بلند بوده و در نتیجه بسیار سنگین است بنابراین عکاسی با این نوع لنزها، دست عکاس را دچار لرزش کرده و تصویر از وضوح خارج می شود.

نتیجتا برای عکاسی با تمامی انواع لنزهای تله باید از سه پایه استفاده نمود و حتی الامکان از سرعت های زیاد شاتر بهره جست.

لنز چشم ماهی (Fish Eye Lens):

لنز فیش آی، یکی از انواع لنزهای واید انگل است با زاویه ی دید 220 فاصله ی کانونی 6 میلی متر که به دلیل کوتاه فاصله ی کانونی دارای گستردگی زاویه ی دید بوده، فضای زیادی را در کادر خود جای داده و تصویری کروی تولید می کند؛ درست مثل نمایی که ماهی با چشم های باز و درشت خود در دو طرف سرش مشاهده می کند و به همین علت با نام تجاری چشم ماهی یا فیش آی به بازار عرصه می شود.

لنزهای زوم (Zoom Lens):

لنز با فاصله ی کانونی متغیر را لنز زوم می گویند و شناسنامه ی آن با دو عدد مشخص می شود که نماینده ی حداقل (Min) و حداکثر (Max) فاصله ی کانونی است که لنز قابلیت آن را داراست مثلا لنز (135   30) را می توان در حداقل فاصله ی کانونی 30 میلی متر تنظیم کرد و با حداکثر زاویه ی دید، تصویری در حالت لنز واید از آن دریافت نمود و سپس می توان در حداکثر فاصله ی کانونی 135 میلی متر تنظیم کرده و با حداقل زاویه دید، تصویری در حالت لنز تله ثبت نمود و همچنین می توان تصاویری مثل لنز نرمال را نیز با تنظیم در فاصله ی کانونی 50 میلی متر از آن دریافت کرد و علاوه بر آن می توان از حدفاصل این فاصله کانونی ها نیز بهره جست مثلا با فاصله ی کانونی 40 و 70 و 100 و 105 و… هم کار کرد.

بنابراین می توان گفت که لنز زوم مثل چندین لنز عمل می کند و عکاس را از حمل حداقل سه نوع لنز معاف خواهد کرد. در مقایسه ی لنزهای زوم با یکدیگر، لنزی قوی تر است که اولا هر سه حالت لنز زوم را ارائه دهد (لنز واید، نرمال و تله) و دوما رنج تغییرات وسیع تری را دربرگیرد.

در بین لنزهای قید شده، لنز B در رده ی آخر قرار می گیرد زیرا فاقد حالت نرمال و واید می باشد و فقط از تله به سوپر تله زوم می کند که به این گونه لنزها، لنزهای تله زوم (Tele Photo Zoom) می گویند.

بقیه لنزهای قید شده هر سه حالت واید، نرما و تله را ارئه می کنند و چون رنج تغییرات در لنز از همه از همه بیش تر است لنز زوم قوی تری است و بعد لنز D و سپس A و در آخر لنز B که فقط یک لنز تله زوم است.

لنزهای زوم بیش تر در عکاسی مستند و خبرنگاری که باید سرعت عمل عکاس، زیاد باشد و فرصت برای تعویض لنزها کم است کاربرد دارند.

لنزهای اصلاح کننده (Perspective Control):

هنگامی که با لنزهای معمولی از زاویه ی پایین، از یک بنای ساختمانی عکاسی می کنید، در تصویر نهایی، قاعده ی بنا بنا بزرگ تر از  راس آن دیده می شود و این حالت که پرسپکتیو اغراق شده ای را ارائه می نماید، در عکاسی معماری، پسندیده نخواهد بود.

بنابراین درصدد رفع این نقیصه، باید از لنزهای اصلاح پرسپکتیو بهره جست.

این لنزها دو تکه ای بوده و قسمت جلوی آن بر روی قسمت دیگر قابل لغزش است تا بتواند بر پرسپکتیو، تاثیر دلخواه را اعمال کند.

لنزهای ماکرو و میکرو (Micro Lens – Macro Lens):

این لنزها برای به دست آوردن نمایی درشت از اجسام ریز و نزدیک مورد استفاده قرار می گیرند.

لنز ماکرو برای تهیه ی تصاویری درشت از سوژه های ریز و قابل دسترس در فاصله ای بسیار نزدیک کاربرد دارد، مثل عکاسی از حشرات و یا کپی برداری از روی نسخه های خطی قدیمی.

این شیوه ی عکاسی را ماکروگرافی (Photo Macrography) می گویند. اما لنز میکرو برای عکاسی از سوژه های بسیار ریزتر و غیر قابل رویت با چشم غیر مسلح، به کار می رود، مثل هر چیزی که باید با میکروسکوپ مشاهده شود، مثل عکاسی از گلبول های سفید، پلاکت های S و گلبول های قرمز، که به این شیوه ی عکاسی، عکاسی پزشکی (Medical Micrography) می گویند.