تعریف نورسنجی در عکاسی:

اولین قدم در عکاسی صحیح، نورخوانی صحیح و سپس نورسنجی مناسب می باشد.

به این مفهوم که باید برای عکاسی از سوژه ی مورد نظر با توجه به نور موجود در صحنه، نگاتیوی با حساسیت مناسب انتخاب شده و سپس دیافراگم مناسب و سرعتی مناسب برای عکاسی منظور شود.

انتخاب نگاتیو براساس نور موجود در صحنه، رنگ و بافت سوژه، پس زمینه و محیط انجام می گیرد.

برای عکاسی از سوژه هایی با رنگ های روشن و بافتی صیقلی و همچنین پس زمینه های انعکاسی و محیط های بازتابی، در نورهای شدید باید از نگاتیوهایی با حساسیت کم تر استفاده نمود و در مقابل برای عکسی از سوژه هایی با رنگ های تیره و بافتی جذاب، پس زمینه ها و محیط های فاقد انعکاس و بازتاب در نورهای کم و ضعیف باید از نگاتیوهایی با حاسیت بیش تر استفاده نمود.

پس از اطلاع از چگونگی وضعیت سوژه و محیط و در نتیجه انتخاب صحیح نگاتیو باید بتوانید با دو عامل کنترل نورسنجی یعنی دیافراگم و شاتر کار کنید و تغییرات این دو عامل را تحت اختیار خود اختیار خود درآورید.

سرعت شاتر، زمان نوردهی به فیلم را کنترل می کند و دیافراگم، میزان و شدت نور ورودی به دوربین را.

بدیهی است که ایجاد تناسب صحیح بین شاتر و دیافراگم، نوردهی مناسب به فیلم را کنترل می کند.

ایجاد تعادل میان شاتر و دیافراگم، نورسنجی صحیح و نوردهی مناسب به فیلم را فراهم می آورد که در اصطلاح عکاسی به آن اکسپوز (Expose) می گویند.

در مقابل این اصطلاح که مفهوم صحیح نوردهی را دربردارد، دو واژه ی دیگر قرار می گیرد که به مفهوم نوردهی نامناسب می باشد.

این دو واژه عبارت اند از:

الف_ Over Expose به معنای زیاد نوردهی (O. E)

ب_Under Expose به معنای کم نوردهی (U. E)

اگر عکسی Over Expose شود یعنی نور صحنه زیاد بوده نورسنجی درست صورت نگرفته و اشکالات عمده زیر در عکاسی رخ داده است:

1_انتخاب نگاتیو با حساسیت زیادتر از حد لازم

2_باز بودن دیافراگم بیش از حد لازم

3_زیاد بودن زمان نوردهی به علت پایین بودن سرعت شاتر

برای رفع این نقیصه و گرفتن اکسپوز صحیح یا باید از نگاتیو با حساسیت کم تر استفاده نمود، یا دیافراگم را بست و یا زمان نوردهی را با افزایش سرعت شاتر، کاهش داد.

نگاتیوی که اور اکسپوز می شود به علت نورخوردگی بیش از حد مجاز، تیره تر از حد لازم و نسخه ی پزتیو یا عکس نهایی، روشن تر از حد لازم خواهد بود.

اگر عکسی Under Expose شود یعنی نور صحنه کم بوده، نورسنجی درست صورت نگرفته و اشکالات عمده ی زیر در عکاسی رخ داده است:

1_انتخاب نگاتیو با حساسیت کم تر از حد لازم

2_بسته بودن دیافراگم بیش از حد لازم

3_کم بودن زمان نوردهی به علت بالا بودن سرعت شاتر

برای رفع این نقیصه و گرفتن اکسپوز صحیح یا باید از نگاتیو با حساسیت بیش تر استفاده شود، یا دیافراگم را باز کرد و یا زمان نوردهی را با کاهش سرعت شاتر، افزایش داد.

نگاتیوی که اندراکسپوز می شود به علت نورخوردگی کم تر از حد مجاز، روشن تر از حد لازم و نسخه ی پزتیو یا عکس نهایی، تیره تر از حد لازم خواهد بود.

به طور کلی یک نورسنجی و نوردهی صحیح (Expose) زمانی اتفاق می افتد که تعادل بین حساسیت نگاتیو، سرعت شاتر و گشادی دیافراگم برقرار شود و وسیله یا دستگاهی که دستورالعمل لازم را برای ایجاد این تعادل صادر می کند نورسنج است.

نورسنج ها به دو دسته کلی نورسنج های الحاقی و نورسنج های مستقل تقسیم می شوند ولی اصول کار تمامی آنها یکسان است.

با این تفاوت که نورسنج های مستقل یا نورسنج های دستی، حرفه ای تر و دقیق ترند و قابلیت های مختلفی دارند.

با نورسنج های دستی می توان از نور انعکاسی سوژه و یا حتی از نور منبع اصلی، نورسنجی کرد ولی نورسنج های الحاقی یا نورسنج های داخل لنز یعنی T. T. L

(Through The Lens) فقط برای سنجش نور بازتابش یا نور انعکاسی سوژه مناسب می باشند که البته این سیستم محاسبه ی نور سرعت عمل بیش تری به عکاس می دهد.

بنابراین اکثر دوربین های حرفه ای، امروزه به سیستم نورسنج T. T. L مجهز شده اند.

هنگام استفاده از نورسنج، ابتدا باید حساسیت فیلم مصرفی را که داخل دوربین قرار داده اید بر روی جدول مربوط به ASA بر روی بدنه ی دوربین، مشخص کرده و سپس با گرفتن دوربین به سمت سوژه و اندکی فشار بر دکمه ی شاتر، نورسنجی را انجام دهید. بدین نحو که با نگاه به کادر از درون ویزور و معمولا در سمت راست کادر توسط عقربه یا چراغی کوچکی، دیافراگم مناسب به عکاس معرفی خواهد شد.

در برخی از نورسنج ها سه علامت + و O و _ به صورت ثابت و یک عقربه ی متحرک در مقابل آنها دیده خواهد شدکه با تغییرات دیافراگم و سرعت شاتر، عقربه حرکت می کند و در مقابل یکی از آن سه علامت قرار می گیرد: قرار گیری عقربه یا چراغ قرمز در مقابل علامت (O) نماینده اکسپوز صحیح، علامت (-) نماینده ی اندر اکسپوز و علامت (+) نماینده ی اور اکسپوز می باشد.

در بعضی دوربین ها به جای – و + علامت Min و Max و در بعضی ها حروف UE و OE که نماینده Under Expose و Over Expose است را خواهید دید.

و اما سوال بسیار بزرگی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا پس از خرید نگاتیو مناسب برای عکاسی در نورپردازی مشخص با سوژه و پس زمینه و محیطی معین، از میان دو عامل دیگر (دیافراگم و شاتر) کدام یک در انتخاب ارجحیت دارد؟ یعنی کدام یک از دو عامل فوق باید الگو قرار گیرد و کدام یک به تبعیت از عامل اول در جهت نورسنجی صحیح، تغییر حاصل کند!؟

جواب این سوال دارای دو بخش اصلی خواهد شد:

1_گاه دیافراگم، رهبر و الگوی نور سنجی قرار می گسرد و سپس سرعت عکاسی یا سرعت شاتر با تبعیت از یک دیافراگم خاص، بر روی عددی مشخص در جهت اکسپوزی صحیح، تنظیم می شود و این زمانی است که عمق میدان خاصی مد نظر عکاس باشد.

مثلا اگر خواهان تصویری در ابهام و ایهام با وجود عناصر بصری فراوان خارج از وضوح باشیم و بخواهیم که تنها یک المان بصری در این کادر از وضوح کافی برخوردار باشد به نحوی که تکرکز و توجه مخاطب بر روی تنها یک سوژه منعطف گردد، باید عمق میدان را تا حد ممکن کاهش دهیم و این کار توسط باز کردن دیافراگم انجام می گیرد و چون با باز کردن دیافراگم در جهت کاهش عمق میدان، امکان Over Expose شدن تصویر بسیار است باید سرعت شاتر به تبعیت از دیافراگم برای تصحیح نوردهی و ایجاد اکسپوز صحیح، زیاد سود تا زمان نوردهی کاهش یابد.

در مقابل، گاه خواهان تصویری می باشیم که با افزایش عمق میدان، تمامی عناصر بصری را با ارزش گذاری یکنواخت و وضوح مناسب به مخاطب عرضه کند در نتیجه باید با بستن دیافراگم تا حد ممکن به عمق میدان بالا دست یافت.

در این صورت خطر Under Expose  شدن، تصویر را تهدید می کند.

بنابراین باید سرعت شاتر به تبعیت از دیافراگم برای تصحیح نوردهی و ایجاد اکسپوز صحیح، کم شود تا زمان نوردهی افزایش یابد.

در دو مورد یاد شده در بالا ابتدا دیافراگم در راس روند نورسنجی قرار می گیرد و سپس سرعت عکاسی در جهت افزایش و کاهش زمان نوردهی با تبعیت از الگوی دیافراگم، کم و زیاد خواهد شد.

2_اغلب اوقات بنا به موقعیت و شرایطی خاص، شاتر و سرعت عکاسی، الگوی اصلی نورسنجی قرار گرفته و دیافراگم به تبعیت از سرعت و زمان نوردهی، دستخوش تغییرات لازم می شود.

سرعت شاتر و سرعت عکاسی که با زمان نوردهی رابطه ی عکس دارد باید بر اساس سوژه، چگونگی سکون و حرکت آن و نحوه ثبت حرکت، تنظیم گردد و سپس دیافراگم در جهت به دست آوردن اکسپوز صحیح، تغییر نماید.

مواردی که نورسنجی براساس سرعت شاتر صورت می گیرد عبارت است از:

الف_ اجرای متد پانینگ (Panning):

پنینگ، روشی است که دوربین در حین عکاسی، با سوژه و هم جهت با آن بر حول محور بدن عکاس حرکت می کند و در طی این حرکت، عکاسی انجام می گیرد.

بدین طریق در تصویر نهایی، موضوع متحرک از وضوح، فوکوس و جزئیات زیادی برخوردار بوده اما فضای زمینه ها کشیده و محو است که در این حالت، شتاب و تحرک مضاعفی در تصویر حس می شود.

همسویی دوربین با سوژه ی متحرک از شیوه های اصلی بازنمایی تحرک و جنبش، دینامیک و پویایی عکس است که لازمه ی اجرای آن علاوه بر حرکت دوربین و عکاس هم جهت و همگام با سوژه، استفاده از سرعت های کم شاتر (با زمان نوردهی زیاد) می باشد.

برای بدست آوردن این گونه تصاویر دینامیک باید حتما در اجرای روش پنینگ، سرعت شاتر را کم کرد و چون با کم کردن سرعت شاتر، زمان نوردهی افزایش می یابد؛ خطر Over Expose شدن، عکس را تهدید می کند  پس دیافراگم باید به تبعیت از سرعت کم شاتر و زمان نوردهی بالا برای به دست آوردن اکسپوز صحیح بر روی اعداد بیش تر تنظیم شده و تا حد ممکن و تا زمانی که اکسپوز صحیحی به دست آید، دیافراگم باید بسته تر و تنگ تر شود.

ب_ حرکات کند شاتر در سرعت های دلخواه (B):

روش استفاده از سرعت های کند شاتر و سرعت های دلخواه عکاس از متداول ترین شیوه های القای حرکت و جنبش است.

در این حالت باید سعی شود که عوامل ثابت کادر، محو نشوند بنابراین لازم است دوربین روی سه پایه قرار گیرد تا کاملا ثابت و بی تحرک تا پایان عکس برداری باقی بماند که فقط عوامل متحرک در زمان نوردهی بالا (با سرعت B) دچار کشیدگی تصویر شده و محو شوند.

هنگامی که از سرعت های کم و سرعت B استفاده می کنید چون زمان نوردهی بالا می رود امکان Over Expose شدن، تصویر را تهدید می کند بنابراین دیافراگم بنا به تبعیت از سرعت های کم شاتر و برای تصحیح نوردهی باید تنگ تر شود تا زمانی که اکسپوز صحیح به دست آید.

ج_ حرکات سریع شاتر و عوامل ثابت (Fix Frame):

بعضی مواقع عکاس مجبور است از سرعت های بالا و سریع شاتر (زمان های نوردهی کم) بهره گیرد و این مواقعی است که قصد دارد یک لحظه از حرکت و زمان را در کادر عکس خود، متوقف سازد.

مثلا لحظه ی پرش یک اسب از روی مانع را باید با سرعت شاتر زیاد، عکاسی کرد، زیرا حالت موضوع به اندازه ی کافی دارای تحرک و جنبش می باشد و ما فقط خواهان نمایش لحظه ای از حرکت سوژه خواهیم بود.

پس برای این که یک فریم از حرکت را با وضوح کامل و فاقد کشیدگی تصویر ثبت کنیم، باید هرچه سریع تر عکاسی را انجام دهیم.

برای بدست آوردن فریمی با وضوح کامل و ثبت لحظه ای از حرکات یک اسکی باز، برای این که سوژه از کادر خارج نشود و درست در لحظه ی مناسب، شکار دوربین انجام شود، باید هرچه بیش تر سرعت عکاسی و شاتر را بالا برد و چون در این حالت، زمان نوردهی کاهش می یابد، خطر Under Expose شدن، تصویر را تهدید می کند پس دیافراگم بع تبعیت از شاتر، در جهت گرفتن اکسپوز صحیح از تصویر وارد عمل شده و یا باز کردن دیافراگم، کمبود نور در زمان های کم نوردهی و سرعت های زیاد شاتر، جبران می شود و تصویری سالم از جهت اکسپوز به دست خواهد آمد.

تاکنون رابطه ی بین حساسیت نگاتیو، سرعت شاتر و دیافراگم را در تعادل نوردهی و به دست آوردن تصویری سالم از جهت اکسپوز مورد بررسی قرار دادیم.

اکنون با ذکر چند مثال نورسنجی، معادلات و حل آنها راحت تر خواهد شد.

مسئله ی 1:

با نگاتیو ASA دویست عکسی گرفته اید با دیافراگم 8 و سرعت 500.

عکس یک درجه Over Expose شده است.

برای جبران این حالت چه راه حل هایی موجود است؟

چون عکس به اندازه ی یک درجه O. E  شده، پس باید از ورود نور زیاد به دوربین جلوگیری کنیم و برای این منظور یا باید زمان نوردهی را نصف کنیم (سرعت شاتر را دو برابر کنیم) و یا باید دیافراگم را به اندازه ی یک پله بسته تر انتخاب کنیم تا نور ورودی به دوربین نصف شود و راه حل سوم این که برای نور زیاد از نگاتیو با حساسیت کم تر استفاده کنیم.

مسئله ی 2:

نورسنج دوربین پس از تنظیم دیافراگم بر روی عدد 11 و تنظیم سرعت شاتر به میزان 1/250 ثانیه هشدار می دهد که عکس با این نوع تنظیم، دو درجه Under Expose خواهد شد.

برای جلوگیری از این اشتباه چه باید کرد؟

چون نور کم است، پس یا باید زمان نوردهی را با کاهش سرعت افزایش داد.

یا باید دیافراگم را باز کرد که میزان نور ورودی به دوربین بیش تر شود و یا هردو را باهم به کار برد. ولی چون 2 درجه خطای نورسنجی داریم باید به نسبت دفعه ی قبل 2 برابر وارد میدان عمل تصحیح شویم:

مسئله ی 3:

عکسی گرفته اند با سرعت 2 (منظور از 1/2 سرعت ثانیه است) و دیافراگم 11.

این عکس سه درجه Under Expose شده است.

روش های تصحیح نورخوانی و نورسنجی مناسب را به دست آورید؟

چون سه درجه اشتبه صورت گرفته باید به اندازه ی 3 درجه تصحیح انجام گیرد و با باز کردن دیافراگم و یا کم تر کردن سرعت عکاسی به منظور بالا زمان نوردهی و یا تصحیح همگام با دیافراگم و شاتر می توان وارد میدان عمل شد.

در حالت اول با ثابت نگاه داشتن دیافراگم هر سه درجه اشتباه را با تغییرات سرعت تصحیح کردیم.

در حالت دوم با ثابت نگاه داشتن سرعت هر سه درجه اشتباه را با تغییرات دیافراگم تصحیح کردیم.

در حالت سوم دو درجه را با دیافراگم و یک درجه را با سرعت تصحیح کردیم.

در حالت چهارم دو درجه را با سرعت و یک درجه را با دیافراگم تصحیح کردیم.

بین دو دیافراگم را (هنگامی که دیافراگم نصف یا دو برابر می شود) یک درجه یا یک پیله (Step) می گویند.

بناراین می توان با کاهش و افزایش سرعت و با کم و زیاد کردن استپ های دیافراگم تواما در نورسنجی، اصطلاحات لازم را انجام داد.

حالات ذکر شده در صورتی است که قید و شرطی مثل شرایط عمق میدان خاص، انجام عمل پانینگ و یا ثبت لحظه ای از حرکت وجود نداشته باشد.

اگر چنین شرایطی در صورت مسئله قید شد، باید با توجه به شرط مسئله، راه حل مناسب را از بین راه حل های گوناگون برگزید.

مثلا اگر خواهان عمق میدان کم هستید نباید دیافراگم را بسته تر کنید و اگر خواهان عمق میدان زیاد هستید نباید دیافراگم را باز کنیدکه در این صورت باید تغییرات را فقط در سرعت عکاسی انجام بدهید.

عکس این قضیه نیز حاکم است یعنی اگر با هدف ایجاد تکنیکی ویژه، سرعت خاصی مدنظر بود، بدون دخالت و تغییر در سرعت فقط با باز و بسته کردن دیافراگم، نورسنجی را تصحیح کنید.

در یک کلام با توجه به صورت مسئله و قید شرط های انجام شده باید با تغییرات در دیافراگم، سرعت و یا هر دو، وارد مرحله ی تصحیح نورسنجی شوید و در این امر فقط نهایت دقت می تواند نتیجه ی مطلوب را به بار آورد.

نتیجه ی مطلوب در نورسنجی، اولین قدم در عکاسی فنی و هنری است چرا که حتی بهترین و زیبا ترین عکس از جهت ترکیب بندی و نیز پربارترین تصویر از جهت محتوا و موضوع، اگر در نورسنجی دچار نقصان و اشتباه گردد، به هیچ عنوان قابل بررسی و نقد علمی و هنری قرار نخواهند گرفت.

پس نورسنجی پیش نیازی است آکادمیک برای عکسی زیبا با محتوا و کمپوزیسیونی جذاب.