هنر فلز کاری
به وسیله ابزار و شیوه های مختلفی به شکل حجمی و سطحی برای شکل دهی و تزئین فلزات در ساخت وسیله های تزینی و کاربردی را هنر فلز کار می گویند . این هنر یکی از کهن ترین هنر های سنتی ایران و جهان می باشد که به شکل کاربردی توانسته در زندگی انسان نقش چشم گیری داشته باشد . سالیان سال است که هنرمندان با شوق و ذوق ، توانایی و خلاقیت خود توانسته اند فلز را به شکل های مختلفی و مناسب با زندگی روزانه و احتیاجات خود ایجاد کند . آثار گران بها و لوکس از این ساخته ها حاوی انواع ظروف و اشیا تزئینی و مصرفی می باشد که امروزه تزئین خانه ها ، مکان ها و موزه های دنیا می باشد . فلز به علت ویژگی ها منحصر به فردی که دارد از دید ذوب ، ریخته گری ، شکل پذیری و دوام فوق العاده و….توانسته سهمی در ارائه آثار هنری به دست صنعتگران داشته باشد . آثار و اشیای فلزی سنتی گوناگونی ناشی از عوامل سه گانه ی تشکیل دهنده ی صنایع دستی ، یعنی نوع کاربرد ، شکل آشکاری و نحوه ساخت آن هاست .
دو مرحله ی اصلی از ساخت آثار هنری فلزی تولید و تزئین است که معمولا در راستا یکدیگر و گاهی نیز به شکل ترکیبی مورد استفاده قرار می گیرد . تولید و شکل دهی اشیا و ظروف فلزی به سه نوع کوبشی ، ریختگی و ساز و بست انجام می شود .
نوع کوبشی شامل چکش کاری (دواتگری) ، ورق کاری و پرس و خم کاری است . روش ریختگی همان طرحی است و ملیله سازی ، قفل سازی ، چاقو و یراق آلات سازی نیز که در ناحیه های شهری و روستایی تولید می شود از انواع شیوه (ساز و بست ) به حساب می آید . تزئین که در بیشتر موردها پس از تولید و شکل دهی انجام می شود مانند مشبک کاری ، حکاکی ، قلم زنی و کوفتگری است . اگر تولید و تزئین به طور همزمان انجام شود به روش ترکیبی گفته می شود که عَلَم سازی و زرگری از آن دسته ها هستند .
هدف و کاربرد هنر فلزی :
با وجود شرایط امروزه فرهنگی و اجتماعی جامعه و تغییرات روش های زندگی از قدیم نسبت به حال این محصولات با توجه به هدف ایجاد و چگونگی مصرف به سه شاخه تقسیم می شوند :
-
اشیاء و ظروف فلزی ویژه مانند یراق آلات اسب ، ادوات فلزی و…
-
اشیاء و ظروف تزئینی مثل تابلو های قلم زنی ، زیور آلات و …
-
اشیاء و ظروف فلزی کاربردی تزئینی مثل ظروف ملیله ، قندیل های مشبک و …
می توان گفت این آثار با توجه به نوع کاربرد و محل استفاده از صورت ظاهری گوناگونی دارا بوده و در تزئیت آن ها از انواع نقش و نگارهای سنتی مورد استفاده قرار گرفته است .
ابزار و وسیله های این هنر مثل قبچی ، سندان ، سوهان ، قلم و چکش ، پرگار فلزی ، سنباده ، انبر ، گونیا ، سنبه ، سیم چین ، نورد ، حدیده ، دستگاه پرداخت ، قالب ، کوره ، مشعل و ابزار و وسایل ایمنی از جمله وسایل عمومی فلزکاری است .
