معرفی قرون وسطا

قرون وسطا (سده های میانه) اصطلاحی است که در گذشته برای یک دوره از تاریخ اروپای غربی از سده پنجم تا میانه سده پانزدهم میلادی یعنی تا آغاز دوره رنسانس به کار برده می شد و به عصر تاریک یا جهل و بی خبری نیز معروف بود. اما اکنون عصر تاریک تنها به سده های ۷ و ۸ میلادی ها محدود می شود امروزه قرون وسطا به عصر ایمان شهرت یافته است. هنر قرون وسطا یا عصر ایمان به قرون وسطای پیشین، رومانسک و گوتیک تقسیم می شود.

هنر قرون وسطای پیشین

بعد از مرگ ژوستی نین، بیزانس سلطه نسبی خود را بر اروپای غربی یا روم غربی از دست داد. این سرزمین بر اثر مهاجرت اقوام مختلف اروپایی فروپاشید و تکه تکه شد و مهاجرین بر اروپای غربی مسلط شدند و هنری را با خود آوردند که می توان آن را شیوه جانورنگاری نامید. این هنر از بسیاری جهات با هنر اشیای مفرغی لرستان و طلاکاری سکاها (اقوام ایرانی ساکن جنوب سیبری) مشابه است. که موجودات را به شکل نقش های هندسی و تزیینی نشان می دادند و به طبیعت گرایی توجه نداشتند. این اقوام مهاجر پس از استقرار، سلسله های مختلفی را در اروپای غربی تأسیس کردند . شاهان این سلسله ها با بهره گیری از معماری بیزانس و عناصری از معماری اسلامی اقدام به ساخت کلیساهای متعددی در نقاط مختلف اروپا به ویژه آلمان کردند. اغلب این کلیساها در دوره رومانسک بازسازی شدند و جای خود را به کلیساهای جدید دادند. ایشان همچنین در مصور سازی کتاب های مذهبی کوشا بودند.

رومانسک (هنر رومی دار)

رمانسک یا هنر رومی وار شیوه ای در معماری کلیسایی با مرکزیت ایتالیا در اروپای غربی در قرون وسطا در سده های ۱۱ و ۱۲ میلادی است که به دلیل شباهت بعضی از عناصر آن با معماری روم باستان به آن رو می وار می گویند.
آنچه معماری رومی وار را از سده های پیشین متمایز می کند، افزایش تعداد کلیساها در نقاط مختلف اروپای غربی است. این معماری کلیسایی با تاق رومی، استخوان بندی سنگین (دیوارهای قطور) و استفاده از مصالح سنگ و آجر با نقشه چلیپایی و ساخت برج های بلند کلیسا مشخص می شود. یکی از برج های مشهور، برج کج شده پیزا می باشد.

هنرمندان عهد رومانسک نه تنها از الگوهای معماری روم باستان سود می بردند بلکه از سنت های معماری در مسیحیت، بیزانس و سنت های اسلامی نیز سود می بردند. رواج سفرهای زیارتی، رشد شهرنشینی و بهبود اوضاع اقتصادی سبب ساخت کلیساهای بزرگ در نقاط مختلف اروپا شد. روحانیان، اشراف، بازرگانان، هنرمندان و پیشه وران در برپا کردن کلیسا و نماز خانه با هم به رقابت برخاستند و این عوامل سبب افزایش تعداد و قابل توجه کلیساها در نقاط مختلف اروپا شد. در این دوره معماران و حجاران نقش مهمی در ساخت کلیساها داشتند و برای ایجاد حس امنیت و روحانیت از روش های یکسان استفاده می کردند نمای ورودی اغلب کلیساها دارای حجاری هایی به شکل نقش برجسته با موضوع هایی عبرت آموز از کتاب مقدس بود تا نمازگزار با مشاهده آنها بدون تزکیه وارد کلیسا نشود.

دیگر ویژگی های شیوه رومانسک احیای پیکر تراشی با انعکاسی از هنر روم باستان و ساخت پیکره های تمام قد همراه با ذکر نام هنرمند است.
برخلاف معماری و پیکر تراشی، نقاشی و مصورسازی و تذهیب کتب خطی، کمتر دچار تحول شد و از پیوستگی و تداوم بیشتری برخوردار شد. تولید کتب خطی توسط راهبان انجام می شد. نقاشی های این کتاب ها نوعی مینیاتور هستند و تصاویر دارای جنبه های نمایشی، رمزی و تزیینی با موضوعات مذهبی است. از نوآوری های اواخر این دوره، القای شکل های سه بعدی در نقاشی ها است.

معرفی گوتیک

گوتیک واژه ای برای توصیف هنر اواخر قرون وسطا (سده های 14_12 میلادی) است. این واژه برگرفته از قوم گوت ها است که در فرانسه ساکن بودند و سبک معماری آنها در دوره رنسانس، گوتیک نامیده شد که منظور غیر کلاسیک بودن معماری آنها بود.

معماری گوتیک

معماری گوتیک از فرانسه شروع شد و به تدریج در سراسر اروپا گسترش یافت و در کشورهای مختلف با سنت های بومی آنها درآمیخت. عالی ترین تجلی معماری گوتیک در شکل کلیساهای بزرگ و پرتجمل بروز کرد. مشخصه معماری گوتیک ارتفاع بلند، برجه ای مخروطی، استفاده از تاق های جناغی، اسکلت سبک، استفاده گسترده از پنجره های بلند و متنوع و نصب شیشه های منقوش در پنجره ها و نورگیرها بود. البته معماری گوتیک یک ابداع تازه نبود بلکه حاصل تحول معماری رومانسک بود. معماری گوتیک تنها به کلیساها محدود نمی شد بلکه شامل انواع دیگری از ساختمان ها مانند دژها، کاخها، ساختمان های شهری و بیمارستان ها نیز می شد.

نور و شیشه معماری گوتیک

یکی از نوآوری های معماری گوتیک ایجاد پنجره های بزرگ با شیشه های رنگی در دیوارهای جانبی کلیساها بود که جای نقاشی دیواری را گرفت. روی این شیشه ها تصاویر و اشکال مختلف با رنگ های شفاف و درخشان نقاشی می شد و عبور نور به فضای داخلی روشنایی می بخشید و فضای معنوی و روحانی را سبب می شد.

تندیس سازی و حجاری گوتیک

تندیس سازی و حجاری در آغاز دوره گوتیک وابسته به معماری بود و اغلب زینت بخش دوسوی ورودی ها بود، اما کم کم ساخت تندیس هایی که به بنا وابسته نبودند نیز رایج شد. بهترین نمونه تندیس سازی های گوتیک در جانب ورودی های کلیسای شارتر باز نمایی شده اند و نخستین اقدام در احیای تندیس سازی با عظمت پس از دوره یونان و روم باستان بود.
از ویژگی های تندیس سازی گوتیک طبیعت گرایی، چهره های آرام بخش، جامه پردازی (نمایش چین و شکن های لباس) و توجه به خصوصیات فردی است.

نقاشی گوتیک

در طول دوره گوتیک، نقاشی به صورت مصورسازی کتاب و نقاشی روی چوب و قاب های تزیینی و نقاشی موزائیک و نقاشی روی شیشه رواج داشت که از ویژگی آنها توجه به فردگرایی، مناظر طبیعی، خط های پیچان، رنگ های درخشان و علاقه به تزیین بود. اما در ایتالیا بیشتر نقاشی دیواری و نقاشی شمایلی تابلویی رایج بود و نقاشان برجسته ایتالیا جُتّو است که در آثارش طبیعت گرایی و نوآوری در نور و ایجاد فضای سه بعدی دیده می شود، وی به عنوان آغازگر رُنِسانس نیز شناخته می شود.