آنچه که باید درباره سینمای نئورئالیسم ایتالیا بدانید

معرفی سینمای تئورئالیسم ایتالیا

فعالیت سینمای ایتالیا در نخستین دهه پس از به قدرت رسیدن «موسولینی» (1922) محدود به ساختن آثاری عامه پسند بود. سال 1935 در رم، مرکزی برای تعلیم و تربیت سینماگران به نام «مرکز تجربی سینماتوگرافی» به وجود آمد. وقایع جنگ و حملات متحدین باعث رکود همه ی تولیدات سینمایی در ایتالیا شد. ولی «نئورئالیسم» پا گرفت.

اصطلاح « نئورئالیسم» برای تولین بار در سال 1943 توسط «امبرتو باربارو» منتقد و نویسنده سینمایی، در مورد آثار «مارسل کارنه» به کار برده شد.

«چزاره زاواتینی» منتقد و نویسنده ی ایتالیایی، قواعد اساسی نئورئالیسم را بنیاد نهاد و نوشتن فیلمنامه ی چندین فیلم از قبیل «واکسی»، «دزد دوچرخه» و «امبر تو. د» را به عهده داشت. در زمینه پیدایی و ایجاد نئورئالیسم باید از کارگردانانی همچون «دسیکا» ، «روسلینی» و «ویسکونتی» نام ببریم که از جمله ناقدان مجله های سینمایی بودند.

واقعیت در فیلم های نئورئالیستی ایتالیا

«واقعیت» عبارت است از «فقر، بیکاری و گرسنگی». فحشا، سرقت، خودکشی و قتل نیز درونمایه های فرعی این فیلم ها هستند که اغلب به عنوان حاصل فقر و بیکاری و گرسنگی مطرح می شوند. روحیه ی حاکم بر این فیلم ها ترکیبی از خستگی و ناامیدی است. شخصیت های این فیلم عمدتا کارگران صنعتی تنها و بیکار، برزگران، ماهیگیران گرسنه، اشخاص بسیار خردسال یا بسیار پیر، فقیر و درمانده و کارگران مهاجر هستند.

نئورئالیسم و شکل گیری آن

«لوکینو ویسکونتی» با سبکی متاثر از «رنوار» در 1942، نخستین فیلمش «وسوسه» را ساخت که این فیلم از بزرگ ترین پایه های نئورئالیسم بود. این سال، سال ساخته شدن نخستین فیلم هایی بود که خبر از سینمایی نوین میداد. مرکز تجربی سینماتوگرافی نسلی نو از فیلم سازان تربیت کرده بود و مجله ی «چینما» به آنها نگره های سینمایی را آموخته بود. جنگ که در سال های 1945_1943 در سراسر ایتالیا بیداد می کرد، تنها عاملی بود که درک واقعیت و تعهد و دغدغه ی اجتماعی را، که مشخصه ی نئورئالیسم بود سبب شد.

در 1945 روبرتو روسلینی راه سینمای ایتالیا را مشخص کرد. در آن سال او «رم شهر بی دفاع» را ساخت؛ نخستین کار اصیل نئورئالیستی که ساخت آن تقریبا دو ماه پس از آزادسازی رم توسط متفقین آغاز شده بود. فیلم که وقایع آن در زمستان 1944_1943 می گذشت، بازگوکننده ی داستان جستجوی بی رحمانه ی گشتاپو در پی رهبر حزب مقاومت کمونیست بود و با پرهیز آگاهانه از اعمال قهرمانانه، ولی با تاکید بر واقعیت شکنجه های آلمانی ها، خشونت را با طنزی غریب و خشن آمیخت و در روش های تولید (فیلمبرداری در محل) آغازگر سبک نئورئالیسم شد؛ اما در عین حال خط قدرتمند داستانی و اتکا به دیالوگ را از یاد نبرد تا پیامش را به صراحت بیان کند.

«پاییزا» (1946) دومین فیلم پس از جنگ «روسلینی» که در شش اپیزود و درباره ی آزادسازی ایتالیا بود و چشم انداز گشترده تری را پوشش داد. این فیلم درباره ی جنگ یا ایدئولوژی نبود؛ درباره ی مردمانی بود که برخلاف میلشان و بدون آن که بدانند در آشوب جنگ گرفتار آمده بودند. بخش سوم تریولوژی جنگ «روسلینی» «آلمان سال صفر» (1947) است که در برلین می گذشت و تاثیر انحراف بخش ایدئولوژی نازی ها را بر پسر جوانی که پدر مریضش را می کشد و پس از آن اقدام به خودکشی می کند، بررسی می نماید.

روبرتو روسلینی در عرصه سینمای نئورئالیسم

«روسلینی» درمورد فیلم «رم شهر بی دفاع» می گوید: «وضع از همین قرار است که می بینید» و بعد از آن، این شعار نئورئالیسم شد. این فیلم نخستین فیلم نئورئالیستی است و از نظر مضمون درباره نهضت مقاومت است. «پاییزا» یک فیلم شش اپیزودی است از پیشروی نیروهای متفقین در ایتالیا. فیلم «آلمان سال صفر» به گونه ای مستند از برلین ویران شده است. بازگشت «روسلینی» از سبک فیلم های اولیه ی خود را می توان در آثار بعدی او مشاهده کرد: «استرومبولی» و «زمین خداوند» (1949)، «اروپای 51» و «سفر در ایتالیا» (1953). روسلینی در این فیلم ها به نوعی عرفان کاتولیکی روانشناسانه می رسد.

فیلم شناسی (آثار) روسلینی

1_رم شهر بی دفاع (1945)، 2_پاییزا (1946)، 3_آلمان سال صفر (1947)، 4_استرومبولی (1949)، 5_زمین خداوند یا فرانچسکو، تردست خدا (1950)، 6_ هفت گناه کبیره (1951)، 7_اروپای 51 (1952)، 8_ آزادی کجاست؟ (1953)، 9_ژاندارک در آتش (1954)، 10_ زنده باد ایتالیا (1960)، 11_مسیح موعود (1957)

ویتوریو دسیکا در عرصه سینمای نئورئالیسم

فعالیت هنری او به دو دوره تقسیم می شود. دوره ی اول که از سال 1939 شروع و تا سال 1954 ادامه می یابد، مرحله ی درخشش ایده های نئورئالیستی دسیکا است و معروف ترین فیلم های سینمای نئورئالیسم ساخته می شود. «دسیکا» با ساختن فیلم «واکسی» و «روسلینی» با ساختن «رم شهر بی دفاع» اعلامیه نئورئالیسم را صادر کردند.

تمامی سناریوهای فیلم های دسیکا را یکی از بزرگ ترین و معروف ترین فیلمنامه نویسان تاریخ سینما یعنی «چزاره زاواتینی» نوشته است.

فیلم شناسی (آثار) دسیکا

1_دروازه ی آسمان (1946)، 2_واکسی (1946)، 3_دزد دوچرخه (1948)، 4_معجزه در میلان (1950)، 5_امبرتو. د (1952)، 6_طلای ناپل (1954)، 7_بام (1956)، 8_دو زن (1961)، 9_محاکمه ی جهانی (1961)، 10_بوکاچیو 70 (اپیزود لاتاری) (1962)، 11_ ازدواج ایتالیایی (1964)، 12_گوشه گیران آلتونا (1963)، 13_ هفت بارزن (1967)، 14_دیروز، امروز، فردا (1963)

واکسی: داستان دو پسربچه واکسی را بیان می کند که در رویای داشتن یک اسب سفید دست به سرقت می زنند و به زندان می افتند و هنگام فرار از زندان، کشته می شوند.

دزد دوچرخه: اوج قدرت دسیکا، در بیان نئورئالیسم سینمایی و ترسیم تابلویی زنده از اوضاع و احوال خاص بعد از جنگ ایتالیا می باشد. داستان آن زندگی اسف بار مردی بیکار است که دوچرخه اش را می دزدند و او نیز درصدد جبران آن دوچرخه ای را می دزدد ولیکن گرفتار می شود و مورد ضرب و شتم قرار می گیرد. تم فیلم بیکاری و تنهایی یک انسان در میان اجتماع است. (این فیلم شاهکار دسیکا و نمونه ارزنده نهضت نئورئالیسم است.

معجزه در میلان: تم فیلم، صداقت، محبت و برادری است. در این فیلم که تخیل را نیز چاشنی کار می کند، لحن نئورئالیستی کارگردان از خشونت و سردی واقعیت جاری، به حالت شاعرانه و لطیف گرایش می یابد. این فیلم باعث شروع نهضت نیونئورئالیسم شد.

امبرتو. د: در این فیلم مساله فقر و مشکل مسکن برای طبقات پایین اجتماع مطرح می شود.

طلای ناپل: طنز شدید و جالب دسیکا جای تلخی و سردی فیلم های نئورئالیستی را گرفت

از فیلم «دو زن» مرحله ی دوم فعالیت های هنری دسیکا شروع می شود که همانا دوری نئورئالیسم است.

ویژگی سبکی دسیکا

«دسیکا» برخلاف روسلینی که به تشریح حوادث و رویدادهای جنگ و مبارزات نهضت مقاومت می پرداخت، توجه اش را بیشتر به وقایع و سرنوشت های پس از جنگ معطوف می کرد.

لوکینو ویسکونتی در عرصه سینمای نئورئالیسم

اولین فیلم ویسکونتی، «وسوسه» (1942)، بر پایه ی رمان جنایی «پستچی همیشه دوبار زنگ می زند» اثر «جیمز. ام. کین» ساخته شده است. این فیلم در طرح یکی از موضوعات اصلی نئورئالیسم پیشگام بود. یعنی «وابستگی آدمیان به محیط اجتماعی خود و طبیعت». این فیلم به دلیل تصویر کردن ناتورالیستی رابطه ی عشاق، با سانسور فاشیست ها مواجه شد. اما شاهکار او اولین قسمت از یک تریولوژی به نام «زمین می لرزد» (1948) است که البته نتوانست دو قسمت دیگر این فیلم را بسازد. داستان فیلم درباره ی یک خانواده ی ماهیگیر است که می خواهند به هر نحوی که شده از تسلط جباران و دلالان ماهی رهایی یابند. اما پس از بازگشت از صید با عکس العمل شدید و ویرانگر دلال ها روبرو شده و همه چیز خود را از دست می دهند. ویسکونتی در 1951، «بلیسیما» را می سازد که نگاهی طنزآلود به استودیوهای فیلم «چینه چیتا» و شاید پرشورترین کمدی ویسکونتی نیز باشد و با «سنسو» (1954) با قاطعیت از نئورئالیسم دور شده و رئالیسم سینمایی اش را با ذوق اپرایی اش ترکیب می کند. این فیلم شاهکار رئالیستی نوزاست که بازی هایش تحسین برانگیزند و نمونه ای درخشان از میزانسن ناب است. سپس «اسب های سپید» (1957) و «روکو و برادرانش» (1960) (سرنوشت یک خانواده ی جنوبی که به میلان مهاجرت کرده اند پیگیری می شود) را می سازد که فیلم اخیر چون فیلم های اول ویسکونتی داستان شکست و تلاش خانواده ای است که زیر فشار غیرقابل درک محیط و جبر اجتماعی قرار گرفته اند.

فیلم شناسی (آثار) ویسکونتی

1_ وسوسه (1942)، 2_روزهای پیروزی (1945)، 3_زمین می لرزد (1948)، 4_زیبارو (1951)، 5_احساس یا سنسو (1954)، 6_شب های سفید (1957)، 7_روکو و برادرانش (1960)، 8_ یوزپلنگ (1963)، 9_ستارگان زیبای دب اکبر (1965)، 10_ جادوگران (1966)، 11_ بیگانه (1967)، 12_نفرین شدگان (1969)، 13_مرگ در ونیز (1971)، 14_لودویک (1972)، 15_ خشونت و شهوت (1974)، 16_بی گناه (1976)

ویژگی های مکتب نئورئالیسم

1_استفاده از بازیگران غیر حرفه ای در نقش های اصلی

2_اجتناب از صحنه پردازی در استودیو و استفاده از صحنه های زندگی واقعی

3_فیلمبرداری طبیعی با استفاده از نور موجود. (استفاده از نور خورشید به جای نور مصنوعی) و همین طور فیلم برداری از صحنه های شب در شامگاهان به جای به کارگیری حیله های فنی استفاده از فیلتر قرمز.

4_استفاده از قهرمان منفرد که در هر حال آرمان ویژه ای ندارد و اغلب تنهاست.

5_شخصیت پردازی مشروح و مفصل روان شناسانه برای نقش های اصلی و فرعی.

6_دیدگاه های سیاسی و تفکر به جای سرگرمی.

7_پرهیز از ساخت آثار تخیلی و پوچگرا که انسان و مسائل انسانی در آن مطرح نباشد. (همین طور از ساخت فیلم های بازسازی شده از واقعیت های تاریخی و رمان فیلم شده نیز پرهیز می کردند.)